1 خودتان را خسته نكنيد:

قبل از اينكه شروع كنيد به انتقاد كردن، اول مطمئن شويد كه آنچه مي خواهيد مورد انتقاد قرار بدهيد، واقعا غلط بوده و مستحق انتقاد است. بعدش مطمئن شويد رفتار آن شخصي را كه مي خواهيد مورد انتقاد قرار بدهيد، درست ارزيابي كرده ايد. اگر طرف مقابل را خوب مي شناسيد و مطمئن ايد كه انتقادهايتان هيچ تاثيري روي او نخواهد داشت، از خير انتقاد بگذاريد و خودتان را خسته نكنيد. اگر مطمئن ايد كه طرف مقابل، توان تغيير دادن آن خصوصيتي را كه مورد انتقاد شماست ندارد، باز هم معقول نيست از او انتقاد كنيد. براي انتقاد سازنده فقط يك دليل موجه داريم و بس: شما و طرف مقابل مي خواهيد به نتيجه بهتري دست پيدا كنيد و مطمئن ايد كه اين كار، شدني است. نكته در اين جاست كه فرد مقابل بايد با انتقاد شما رفتار و عملكردش بهتر شود و واقعا پيشرفت كند.

2 بزنيد به هدف:

 دقيقا به هدف بزنيد و بگوييد كه مشخصا كدام قسمت از رفتار يا گفتار طرف مقابل تان مورد انتقاد شماست و انتظارش را نداشته ايد. منظورتان را البته در لفافه هم مي توانيد  بفهمانيد اما اگر اين كار را به دقت انجام ندهيد، ممكن است تمام تلاشتان به باد برود. در پايان انتقاد بايد مطمئن شويد كه طرف مقابل تان دقيقا فهميده است دليل و انگيزه اصلي انتقاد شما از او چيست. اين نكته مهمي است.

3 تا ضرورت ندارد، نگوييد:

اگر از يك نفر، زياد انتقاد كنيد، قصد و هدفي كه در پشت انتقادتان داريد گم مي شود و تاثير حرفهايتان كم. اگر به طرف مقابل تان زمان كافي براي اصلاح رفتار و گفتارش ندهيد، باز هم احتمال رنجش او از شما زياد است. فقط وقتي لب به انتقاد باز كنيد كه فكر مي كنيد ضرورت دارد. اگر در طرف مقابل تان رفتارهاي زيادي وجود دارد كه مورد انتقاد شماست، بهتر است هر دفعه اي كه مي خواهيد از او انتقاد كنيد، بيشتر از يك مورد را براي مطرح كردن انتخاب نكنيد.

4 «هميشه» و «هرگز» را فراموش كنيد:

از كلماتي مثل «هميشه» و «هرگز» براي توصيف رفتارهاي منفي ديگران استفاده نكنيد. مثلا نگوييد:« تو هميشه با صداي بلند مي خندي» يا « تو هيچ وقت به حرف من دقت نمي كني» و... اين كلمات، شخصيت آدم ها را به لاك دفاعي فرو مي برد و اين حس به آنها دست مي دهد كه شما متمركز شده ايد روي نقاط ضعف شان و چشم تان را به نقاط قوت شان بسته ايد. « بعضي اوقات» و « معمولا» و امثالهم خيلي موثرترند از «هميشه» و «هرگز» و امثالهم.

5 شوخي را با انتقاد مخلوط نكنيد:

اگر چه شايد بامزه به نظر برسد كه به  هنگام انتقاد كردن از اين و آن، حرفهايتان را با شوخي مخلوط كنيد اما بيشتر آدم ها آن را اين طور تعبير مي كنند كه داريد آنها را مسخره مي كنيد و در چنين شرايطي هم طبيعتا ديگر نمي شود به انتقادتان بگوييد انتقاد سازنده.

6 از مقايسه كردن بپرهيزيد:

اگر مزاياي رفتاري و گفتاري يك نفر ديگر را به رخ طرف مقابل تان بكشيد، معمولا تاثير انتقادتان معكوس مي شود. از هر گونه مقايسه اي كه به تحقير فرد انتقاد شونده منجر مي شود، پرهيز كنيد. اين كار، سازندگي انتقادتان را مخدوش مي كند اما مقايسه هايي كه طرف مقابل تان در آنها دست بالا را خواهد داشت، مطلوب اند و حسن نيت شما را به فرد انتقاد شونده منتقل مي كند.

7 توي جمع انتقاد نكنيد:

انتقاد يك نفر در ميان جمع، معمولا به ايجاد حس حقارت- و دست كم حس شرمندگي- در فردي منجر مي شود كه از او انتقاد مي كنيد. چنين انتقاد هايي در بيشتر مواقع موجب رنجش خاطر مي شوند و نتيجه مطلوبي در پي ندارد اما انتقادهايي كه در خلوت انجام مي شوند، گوياي حسن نيت انتقاد كننده اند و بار سازندگي شان بيشتر است.

8 به موقع بگوييد:

شايد بهترين موقع براي انتقاد كردن، مدت كوتاهي پس از ارتكاب همان عملي باشد كه مي خواهيد از آن انتقاد كنيد. البته تا آنجا كه در توان تان است  بايد سعي كنيد زمينه را براي يك گفتگوي خصوصي در خلوت و بحث بي طرف با فرد انتقاد شونده فراهم كنيد.

9 مثبت شروع كنيد:

هر ادمي دوست دارد كه نقاط مثبتش ديده شود و مورد تحسين قرار بگيرد. به همين دليل،بهتر است پيش از شروع كردن به انتقاد و تذكر دادن نقاط ضعف، از يك يا چند نقطه قوت در فرد انتقاد شونده ياد كنيد و پس از اشاره به اين ويژگي هاي مثبت، بگوييد كه در او يك نقطه ضعف هم مي بينيد كه اگر بهبود پيدا كند نقاط مثبتش را پررنگ تر خواهد كرد. در پايان انتقاد هم دوباره به خوبي هاي او اشاره اي كنيد تا حس مثبت اش، او را به تغيير و بازسازي آن نقطه ضعف، ترغيب كند.

10 ويران نكنيد بسازيد:

« من مطمئنم كه تو خيلي بهتر از اينها مي تواني انجام وظيفه كني چون... من مطمئنم كه مي توانم توي اين قضيه روي تو حساب كنم چون...» گفتن چنين جملاتي باعث مي شود اعتماد به نفس طرف مقابل تان افزايش پيدا كند و حس كند كه شما دلتان مي خواهد او از وضعيتي كه دارد به وضعيت بهتري دست پيدا كند اما اگر لحن و كلماتي كه براي انتقاد كردن انتخاب مي كنيد، نامناسب باشد طرف مقابل تان حس مي كند كه شما مي خواهيد او را به زمين بزنيد و به اين ترتيب، تاثير حرفها و انتقادات تان به حداقل مي رسد.

11 عصباني نشويد:

تا وقتي خودتان نخواهيد، هيچ كس نمي تواند شما را آن قدر عصباني كند كه كنترل تان را از دست بدهيد. هميشه وقتي در برخورد با ديگران عصبانيت به خرج مي دهيد، پيش تر و بيشتر از آنكه به طرف مقابل تان آسيب بزنيد، به خودتان آسيب مي رسانيد. عصبانيت نمي گذارد حرف هايتان منصفانه شنيده شود. وقتي انتقاد مي كنيد، اجازه ندهيد احساسات شخصي تان مزاحم تاثير حرف هايتان شود.

  12 غير مستقيم اشاره كنيد:  

به صراحت و مستقيما شروع به انتقاد و سرزنش نكنيد. سعي كنيد با طرح سوالاتي هدف دار، شخص را وادار كنيد تا مسير بحث را به همان سمتي كه شما مي خواهيد بكشانيد و آن وقت حرف تان را شروع كنيد. توانايي و هوش واستعداد طرف مقابل تان را به خاطر كاري كه اشتباه انجام داده و حالا مورد انتقاد شماست، يك باره زير سوال نبريد.

13 بگذاريد از خودش دفاع كند:

با چند سوال هدف دار و غير مستقيم ، سعي كنيد او را در وضعيتي قرار بدهيد كه خودش همه حرفها را بزند. او با اين كار، مي تواند از خودش دفاع كند و لااقل آن مساله اي را كه مورد انتقاد شماست، از زاويه ديد خودش برايتان تعريف كند. به اين ترتيب شايد در تصميم شما براي انتقاد كردن، تجديد نظري به وجود بيايد. وقتي شما و طرف مقابل تان با هم به نتيجه مشتركي برسيد، احتمال اينكه در پايان بحث بتوانيد به نتيجه دلخواهتان برسيد، بيشتر مي شود.

14 موضوع راروشن كنيد:

تا آنجا كه ممكن است،وضعيت مورد بحث را براي خودتان روشن كنيد. براي اينكه بتوانيد يك مساله را به خوبي حل كنيد، بايد شرايط را خوب درك كنيد. درباره زواياي مختلف موضوع مورد بحث، از خودتان سوال كنيد و سعي كنيد به آن سوالها جواب بدهيد. تا آنجا كه برايتان مقدور است خودتان را در شرايط طرف مقابل قرار بدهيد و سعي كنيد موضوع را از چشم او ببينيد و شرايط اش را درك كنيد. در ميان گفتارهاي انتقادآميزتان هم بهتر است هر از گاه به اين موضوع اشاره كنيد كه مثلا اگر من جاي تو بودم يا اگر من جاي تو بودم يا اگر من توي اين موقعيت قرار مي گرفتم... و بعدش هم نظر او را درباره پيشنهادتان جويا شويد.

15 اشتباه تان را قبول كنيد:

وقتي در لابه لاي حرف هايتان به اشتباهات خودتان هم اشاره اي مي كنيد و آنها را مي پذيريد، طرف مقابل تان هم راحت تر مي تواند اشباهات خودش را قبول كند. اگر مقدور است بدون اينكه اسمي از شخص يا اشتباهش به ميان بياورريد ( به ويژه در ميان جمع ) مشكل را به صورت غير مستقيم و به نحوي مطرح كنيد كه فقط شما و طرف مقابل تان از موضوع سر در بياوريد، اين كار را انجام بدهيد اين شيوه در خيلي از موارد جواب مي دهد.

16 گاهي تنبيه كنيد:

اگر شما مدير يك مجموعه هستيد و يكي از زيردستان نتان خطايي مي كند كه بايد مورد انتقاد قرار بگيرد، يكي از بهترين راه ها براي انتقاد از او و تنبيه كردنش اين است كه اول، اشتباهش را به او تذكر بدهيد و بعد، از خود او بخواهيد كه تنبيهي براي خودش در نظر بگيرد.

در بيشتر موارد، تنبيهي كه آن شخص براي خودش در نظر مي گيرد بيشتر و سنگين تر از آن چيزي است كه شما در ذهن تان براي او در نظر گرفته بوديد اما اگر آنچه او گفت، خيلي كمتر از آن چيزي بود كه شما در ذهن داشتيد، تعارف را بگذاريد كنار: « متاسفانه اين تنبيه از آن تنبيهي كه من براي شما در نظر گرفته ام خيلي سبك تر است.